เข็ม

เข็ม

Ixora chinensis Lamk, Ixora spp. (Rubiaceae)

เข็ม เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กถึงขนาดย่อม ใบหนาแข็งสีเขียวสด ดอกออกเป็นช่อแบนใหญ่ แต่ละช่อมีดอกขนาดเล็กเป็นหลอดปลายดอกแยกออกเป็นกลีบ 4-5 กลีบ ปลายกลีบอาจโค้งมนหรือแหลม เข็มมีหลายสกุลหลายพันธุ์หลายชนิด ในสกุล Ixora ก็มีเช่น Ixora chinensis เข็มเหลือง, I.coccinea เข็มแดง, I.javanica เข็มแสด, I.finlaysoniana เข็มขาว, I.macrothyrsa เข็มเศรษฐี ฯลฯ แต่ละชนิดต่างก็มีดอกใหญ่เล็กและสีต่างๆ กันทั้งเหลือง แดง แสด ขาว นอกจากนี้ยังเรียกไม้ในวงศ์และสกุลอื่นว่าเข็มอีกด้วยเช่น Copsia fruticosa เข็มอุณากรรณ Eranthemum nervosum เข็มม่วง Pentas lanceolata เข็มอินเดีย

เข็มเป็นไม้ในเขตร้อน กระจายพันธุ์อยู่ทั่วไปในแถบเอเชียยตะวันออกเฉียงใต้ แหลมอินโดจีน หมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก ญี่ปุ่น อเมริกาใต้ และมีพันธุ์ที่เป็นลูกผสมใหม่ๆ เกิดขึ้นเรื่อยๆ

เข็มเป็นต้นไม้ชอบอยู่กลางแจ้งไม่เลือกสภาพดินนัก แต่ก็ชอบดินร่วนซุยที่ชุ่มชื้นพอควร โดยปรกติเข็มปลูกขึ้นง่าย และทนทานต่อความแห้งแล้ง

เนื่องจากเข็มให้ดอกตลอดปีจึงมีผู้นิยมปลูกตามบ้าน สวน และวัด บางครั้งก็ปลูกตามริมกำแพงหรือเป็นรั้ว ดอกก็มักใช้บูชาพระและไหว้ครู ในทางสมุนไพร ว่าเข็มรากมีรสหวาน ใช้รับประทานแก้โรคตา และเจริญอาหาร เข็มป่า (Ixora cibdela Craib) เปลือกใช้ตำคั้นเอาน้ำหยอดหูฆ่าแมงคาเรืองเข้าหู ใบใช้ฆ่าพยาธิ ดอกแก้โรคตาแดง ตาแฉะ ลูกแก้ริดสีดวงในจมูก

การขยายพันธุ์ใช้วิธีเพาะเมล็ดและปักชำกิ่ง